به نقل از «تسنیم»

چرا احداث ۱۴۶ سد بعد از سال ۱۳۶۷ کل زمین­های زیرکشت را صرفاً ۵.۴ درصد افزایش دادند؟!

تاریخ انتشار: ۱۵ مهر ۱۴۰۱ | کد خبر: ۳۶۱۴۳۵۶۰

چرا احداث ۱۴۶ سد بعد از سال ۱۳۶۷، کل زمین­های زیرکشت را تنها ۵.۴ درصد افزایش دادند، در حالی­که ۲۶ سد قبل از آن، ۴۴.۵ درصد؟ چرا پس از سال ۱۳۶۷ سدها عملاً هیچ تأثیری در افزایش سطح زیرکشت آبی نداشته ­اند؟! - اخبار اجتماعی -

به گزارش خبرنگار اجتماعی خبرگزاری تسنیم، از چندی قبل مسئله بحران آب و تأثیر آن بر جمعیت به­ تدریج در رسانه ­ها به گوش می ­رسد؛ با این عنوان که سرزمین ایران، آب کافی برای فرزندان و جمعیت بیشتر را ندارد!

یکی از ابعادی که برای این مسئله مطرح میشود مربوط به کمبود آب کشاورزی و در نتیجه کمبود غذا برای جمعیت مورد نظر است؛ اجازه دهید تأمین آب کشاورزی و روند آن را از نزدیک بررسی کنیم تا نقطه بحران واقعی مشخص شود.

بیشتر بخوانید: اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!

احداث سدها یکی از روش­های تأمین آب کشاورزی در کشور بوده است، سدها دارای کاربردهای مختلفی هستند:

الف)تأمین آب (کشاورزی، شرب و صنعت)

ب)تولید انرژی

ج)کنترل سیلاب

د) آمایش سرزمین

ه) پرورش ماهی در مخزن

و) توسعه مناطق تفریحی و توریستی

ز) حمل ­ونقل آبی

ح) تغذیه سفره­ های آب زیرزمینی

شاید بتوان عمده ­ترین هدف از تأسیس یک سد را بند اول، یعنی تأمین آب برای مصارف بخش­ های مختلف عنوان کرد و بخش کشاورزی بیش از سایر بخش­ها از آب شیرین استفاده میکند[1]. بنابراین اگر بخواهیم سودمندی احداث سدها را ارزیابی کنیم، باید تأثیر آن­ها در توسعه کشاورزی مورد بررسی قرار گیرد.

از شاخص­های مهم توسعه کشاورزی، گسترش زمین­های زیرکشت است لذا تأثیر سدها در تأمین آب کشاورزی را باید در افزایش سطح زمین­های زیرکشت جستجو کرد؛ غیر از سد سنگریزه­ای گلپایگان که در سال 1336 به بهره ­برداری رسید، بقیه سدها از سال 1341 به بعد مورد بهره ­برداری قرار گرفتند؛ از 1336 تا انتهای سال 1367، در مجموع 26 سد؛ اما از ابتدای سال 1368 تا  آبان 1397، 146 سد مورد بهره­ برداری قرار گرفتند؛ به­ عبارتی در سه دهه اول، سالانه 0.8 سد احداث شد، در حالی­که در سه دهه دوم، سالانه 4.9 سد ساخته شد.

با توجه به افزایش چند برابری تعداد سدها انتظار می­رود که سطح زیرکشت در سه دهه دوم، نسبت به سه دهه اول، افزایش قابل ملاحظه­ای پیدا کرده باشد؛ جدول زیر روند تغییرات سطح زیرکشت محصولات زراعی طی این بازه­های زمانی را نشان می­ دهد؛ درصد رشد سطح زیرکشت محصولات زراعی در سال 1367 نسبت به 1339، یعنی در سه دهه اول، 44.5 درصد است. در حالی­که در فاصله 1367 تا 1397 ، یعنی سه دهه دوم،تنها 5.4 درصد افزایش نشان داده است. این مقدار حتی از درصد افزایش سطح زیرکشت محصولات زراعی در فاصله 1339 تا 1344، یعنی 5 سال، نیز کمتر است.

به ­عبارت دیگر 26 سد در سه دهه اول، 44.5 درصد زمین­های زیرکشت را افزایش دادند، اما 146 سد سه دهه دوم، تنها 5.4 درصد زمین­های زیرکشت زراعی را گسترش دادند!

البته دقیق­تر آن است که تأثیر سدها را در سطح زیرکشت آبی بررسی کرد؛ سطح زیرکشت آبی در فاصله سال­های 1367 تا 1393، تنها 0.4 درصد افزایش داشته است[4]؛ یعنی عملاً هیچ تغییری در سطح زیرکشت ایجاد نکرده­ اند!

چرا احداث 146 سد بعد از سال 1367، کل زمین­های زیرکشت را تنها 5.4 درصد افزایش دادند، در حالی­که 26 سد قبل از آن، 44.5 درصد؟ چرا پس از سال 1367 سدها عملاً هیچ تأثیری در افزایش سطح زیرکشت آبی نداشته ­اند (0.4 درصد)؛ در حالی­که عمدتاً بدین­ منظور تأسیس شده­ اند؟! چه تغییر مهمی پس از سال 1367 در روند سدسازی رخ می­دهد؟

وزارت نیرو در1368/2/31 «شرکت سهامی توسعه منابع آب و نیروی ایران» یا به اختصار شرکت آب نیرو را تأسیس می­کند و مأموریت سدسازی را به­ طور تخصصی در این شرکت متمرکز می کند؛ از جمله موضوعات فعالیت این شرکت «تهیه‌، اجرا و توسعه تأسیسات و سازه‌های تولید انرژی برق آبی‌» است؛ از این سال است که می­بینیم سدسازی روند افزایشی معناداری پیدا می­کند!

چرا تأسیس شرکت آب نیرو در سال 1368 روند سدسازی در ایران را به همراه افزایش، به سمتی می ­برد که عملاً تأثیری در سطح زیرکشت در کشور نداشته است؟

هر سد برای آن­که بتواند برای آبیاری زمین­های کشاورزی مورد استفاده قرار گیرد، باید دارای شبکه آبیاری باشد؛ پیش از سال 1368 ساختن سد و شبکه آبیاری مربوط به آن بر عهده یک سازمان بود. برای مثال تأسیس سد دز و شبکه آبیاری آن برعهده سازمان آب­ و برق خوزستان بود؛ سال 1368 که شرکت آب نیرو تأسیس می­شود، وظایف سدسازی و شبکه­ سازی از هم تفکیک شده، اولی به شرکت آب نیرو و دومی به شرکت­های آب منطقه­ ای(در آن زمان در برخی استان­ها با عنوان ادارات منابع آب استانها بودند) داده شد.

این تفکیک باعث عدم­ هماهنگی میان پروژه­های سدسازی و شبکه­ سازی شد؛ زیرا هر یک شرکت و مدیران خود را داشتند؛ به ­همین دلیل لزوماً هم­زمان با بهره­ برداری یک سد، شبکه آبیاری و زهکشی آن آماده بهره­ برداری نبود و لذا عملاً سد از نظر آبیاری بلااستفاده می­ماند! به­ عنوان مثال ساخت سد کرخه سال 1380 به اتمام رسید؛ اما شبکه آبیاری و زهکشی آن تاکنون به پایان نرسیده و به گفته کارشناسان، پیشرفت فیزیکی آن طبق آخرین اطلاع حاصله 50 درصد بوده است![5].

لذا احداث و افتتاح 146 سد پس از سال 1368 ضرورتاً به معنای استفاده از همه آنها در آبیاری کشاورزی نبوده است و چه بسا این سدها آبگیری می­شوند، اما آب پشت بسیاری از آنها برای آبیاری زمین­ها استفاده نمی­شوند!

واضح است که مسأله فوق را نمی­توان به مدیران فعلی شرکت آب نیرو نسبت داد و ای بسا آنها کار خود را در مأموریت محوله و سدسازی به­خوبی انجام می­دهند، اما نقطه بحران به ساختارهای چیده شده برمی­گردد؛ به ­عبارتی هر کسی که به­ عنوان مدیر شرکت آب نیرو یا شرکت های آب منطقه­ای منصوب شود، نتیجه کمابیش همین وضعیت فعلی خواهد بود، زیرا او در زمین و میدانی بازی می­کند که چیدمان آن، او را به چنین عملکرد و رفتار مدیریتی می­کشاند.

بنابراین اگر إصلاحات مورد نظر در ساختارهای مدیریت آب کشور به ­نحوی انجام شود که سد و شبکه آبیاری آن را یک متولی واحد به­ عهده بگیرد، در آن­ صورت به ­تدریج آب پشت سدها در کشاورزی مورد استفاده قرار گرفته و ظرفیت تولید محصولات کشاورزی در کشور افزایش یافته و جمعیت بیشتری را می­تواند تأمین غذایی کند.  

[1] مرکز پژوهش­های مجلس شورای اسلامی(1395) بررسی وضعیت سدها و عملکرد سدسازی در کشور. شماره مسلسل 15092. صص. 9و10.

[2] سالنامه آماری کشور- سال 1345

[3] این توضیح لازم است که یک مقدار بین نوع محصولات زراعی در آمار 1339 و 1345 با 1367 و 1397 تفاوت وجود دارد(نگارنده)

[4] مرکز آمار ایران

[5] این مقاله را هم در این رابطه ببینید

بررسی علل تاخیر در زمان اجرای پروژه های شبکه آبیاری وزهکشی حوضه کرخه (civilica.com)

مسعود عالمی نیسی؛ سرپرست مؤسسه تحقیقات جمعیت کشور

جمعیت سالمندان ا‌ستان اصفهان به 670 هزار نفر رسیدجمعیت سالمندان ایرانی تا 30 سال آینده به 26 میلیون نفر می‌رسدکاهش آمار ولادت طی سالیان اخیر و "زنگ خطر جمعیتی" که جدی گرفته نمی‌شود!

انتهای پیام/

منبع: تسنیم

کلیدواژه: فرزندآوری بحران آب کاهش جمعیت فرزندآوری بحران آب کاهش جمعیت زمین های زیرکشت سطح زیرکشت آبی محصولات زراعی افزایش دادند شرکت آب نیرو درصد افزایش شبکه آبیاری آب کشاورزی افزایش سطح سه دهه اول سه دهه دوم پس از سال سه دهه تأمین آب زمین ها سال 1368 سال 1367

درخواست حذف خبر:

«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت www.tasnimnews.com دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «تسنیم» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۳۶۱۴۳۵۶۰ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.

با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.

خبر بعدی:

ابداع شرکت دانش‌بنیان سمنانی به کمک پرورش‌دهندگان ماهی آمد

جندقیان گفت: یکی از گلخانه‌داران مجتمع اعتضادیه شهرستان سمنان با همکاری یک شرکت دانش‌بنیان موفق به طراحی یک دستگاه فیلتراسیون برای تصفیه آب خروجی استخر پرورش ماهی شد.

وی گفت: این دستگاه فیلتراسیون که به همت یک شرکت دانش‌بنیان طراحی شد، می‌تواند تمام مواد زاید و فضولات حاصل از مواد دفعی ماهی را به طور کامل فیلتر کند و آب عاری از مواد زاید را وارد شبکه گلخانه کند.

مدیر جهاد کشاورزی سمنان از رهاسازی بیش از هفت هزار قطعه بچه ماهی کپور معمولی در استخرهای ذخیره آب کشاورزی این شهرستان خبر داد و بیان کرد: پرورش ماهی در استخرهای ذخیره آب کشاورزی یکی از راهکارهای افزایش بهره‌وری منابع آبی در بخش کشاورزی است.

وی با اشاره به برخی از مزایای پرورش ماهی در استخرهای ذخیره آب کشاورزی گفت: افزایش بهره‌وری محصول کشاورزی از مهم‌ترین مزایای این روش است. آب استخرهای کشاورزی که در آن ماهیان پرورش داده می‌شوند، غنی از املاح و مواد معدنی مناسب برای رشد محصولات کشاورزی است.

باشگاه خبرنگاران جوان سمنان سمنان